Trong thế giới kinh doanh và khởi nghiệp đầy cạnh tranh ngày nay, việc "làm tốt" đôi khi chỉ đủ để tồn tại, nhưng để thực sự bứt phá và tạo ra giá trị bền vững, chúng ta cần một tư duy khác biệt – tư duy ngoài khung. Đây không phải là những ý tưởng viễn vông hay "điên rồ" theo kiểu tiêu cực, mà là khả năng nhìn nhận vấn đề từ góc nhìn mới mẻ, đặt câu hỏi liên tục và dám hành động để cải thiện những gì đã đang "tốt". Tôi vừa xem lại tập podcast The Quoc Khanh Show với vị khách đặc biệt là Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ – Chủ tịch Tập đoàn Mỹ Lan và RYNAN Holdings JSC – và không khỏi suy ngẫm sâu sắc về hành trình của ông. Ở tuổi "thất thập cổ lai hy" (70 tuổi), ông vẫn miệt mài sáng tạo, với hơn 500 bằng sáng chế quốc tế, và trở về Việt Nam từ năm 2004 để xây dựng doanh nghiệp công nghệ cao ở quê hương Trà Vinh – một tỉnh nghèo nhất đồng bằng sông Cửu Long lúc bấy giờ. Qua câu chuyện của ông, tôi nhận ra rằng tư duy ngoài khung chính là chìa khóa để không chỉ sống sót mà còn thay đổi cả hệ thống xung quanh mình.
Nguồn Gốc Của Tư Duy Ngoài Khung: Đặt Câu Hỏi Để Thách Thức Sự "Hoàn Hảo"
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ chia sẻ rằng, tư duy ngoài khung bắt nguồn từ thói quen luôn đặt câu hỏi, ngay cả với những thứ đang hoạt động tốt. Ông ví dụ về một chiếc quạt aerator trong nuôi tôm: "Tại sao phải dùng quạt nổi trên mặt nước, chỉ chạm nước 20% thời gian và lãng phí 80% năng lượng vào không khí? Chúng ta có thể làm tốt hơn không?" Nhiều người trong ngành sẽ nghĩ "nó đã tốt rồi, sao phải thay đổi?", nhưng ông không dừng lại ở đó. Ông nhìn từ góc độ người ngoài ngành – một nhà khoa học vật liệu từng làm việc ở Bắc Mỹ – và nhận ra rằng, sự "tốt" hiện tại chỉ là ảo tưởng nếu không có sự cải tiến liên tục.
Điều này nhắc nhở tôi rằng, trong bất kỳ lĩnh vực nào, chúng ta thường bị kẹt trong "khung" quen thuộc: quy trình cũ, khách hàng cũ, và cách làm cũ. Để vượt qua, hãy thử vai trò "người ngoài": Đặt mình vào vị trí của một người mới, không có kinh nghiệm ngành nghề, và hỏi "Tại sao phải làm vậy? Có cách nào đơn giản hơn, hiệu quả hơn không?". Ông Mỹ nhấn mạnh: "Người ngoài khung thấy vấn đề đơn giản hơn, vì họ không bị ràng buộc bởi kinh nghiệm cũ". Trong nông nghiệp số – lĩnh vực ông đang dẫn dắt với RYNAN Holdings – ông xây dựng đội ngũ đa ngành: một kỹ sư nông nghiệp, hai nhà toán học, và ba lập trình viên. Họ ngồi cùng nhau, quan sát côn trùng hại lúa, và từ đó sinh ra ý tưởng bản đồ côn trùng thế giới – một công cụ dự báo sâu bệnh chính xác đến từng mét vuông, giúp nông dân giảm chi phí và tăng năng suất.
Áp dụng vào đời sống cá nhân hay doanh nghiệp, tư duy này có nghĩa là: Đừng chấp nhận "status quo" (trạng thái hiện tại). Hãy luôn hỏi "Làm thế nào để tốt hơn 10%?" – dù là quy trình sản xuất, dịch vụ khách hàng, hay thậm chí cách quản lý đội ngũ. Kết quả? Không chỉ cải thiện hiệu suất, mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, như cách ông Mỹ biến Trà Vinh từ tỉnh nghèo thành trung tâm công nghệ cao.
Giá Phải Trả Và Cách Vượt Qua: Từ "Điên Rồ" Đến Bền Vững
Tư duy ngoài khung không phải lúc nào cũng dễ dàng. Ông Mỹ thẳng thắn thừa nhận: "Giá phải trả là cảm xúc – bạn sẽ bị kéo lại bởi những người cũ kỹ, những quy tắc cũ". Khi ông trở về Việt Nam năm 2004, bạn bè ở Canada và Mỹ gọi ông là "ông Việt kiều té giếng" vì dám đầu tư vào tỉnh nghèo, nơi thiếu nhân lực chất lượng cao và cơ sở hạ tầng lạc hậu. Ông gặp vô vàn khó khăn: nhân viên bị điều tra vì công ty lãi ngay năm đầu, lãnh đạo địa phương nghi ngờ, và thậm chí phải tự dạy học ở trường đại học để xây dựng khoa Khoa học Ứng dụng. Nhưng ông không bỏ cuộc, vì động lực cốt lõi là "làm tốt cho quê hương", không phải lợi nhuận ngắn hạn.
Ranh giới giữa "ngoài khung" và "thiếu thực tế" nằm ở việc tập trung vào khách hàng mới và mô hình kinh doanh mới. Ông Mỹ lấy ví dụ Tesla: Xe điện không phải ý tưởng mới, nhưng Elon Musk bán nó đắt hơn xe xăng bằng cách nhắm đến khách hàng cao cấp, với mô hình kinh doanh khác biệt (không cần trạm xăng, cập nhật phần mềm tự động). Tương tự, trong nông nghiệp, ông không cố thay đổi nông dân cũ mà tạo ra "khách hàng mới" – những người trẻ sẵn sàng áp dụng công nghệ số. "Nếu sản phẩm mới chỉ bán cho người dùng cũ, họ sẽ so sánh và giết chết ý tưởng của bạn", ông nói.
Để vượt qua, ông khuyên: Xây dựng cộng đồng thay vì cá nhân anh hùng. Ông đã hợp tác với trường đại học để tạo chương trình Coop (học đi đôi với hành), giúp sinh viên có 12 tháng kinh nghiệm thực tế trước khi tốt nghiệp. Ngày nay, đội ngũ của Mỹ Lan Group và RYNAN là những người trẻ được rèn luyện từ đó – không phải "thay thế" ông, mà là "kế thừa và tốt hơn". Tư duy ngoài khung còn đòi hỏi kỷ luật: Sáng tạo phải đi đôi với quy trình chặt chẽ, như cách ông mời đối tác Nhật Bản đầu tư không chỉ tiền mà còn văn hóa làm việc.
Áp Dụng Thực Tế: Từ Khởi Nghiệp Đến Đời Sống Hàng Ngày
Từ câu chuyện của ông Mỹ, tôi rút ra bài học sâu sắc: Tư duy ngoài khung không dành riêng cho startup hay nông nghiệp; nó áp dụng cho mọi lĩnh vực. Trong kinh doanh, hãy thử "discontinuous innovation" – đổi mới gián đoạn – bằng cách tạo thị trường mới thay vì cạnh tranh trực tiếp. Trong phát triển bản thân, hãy đặt câu hỏi hàng ngày: "Công việc hôm nay có thể tốt hơn không? Mối quan hệ này có thể sâu sắc hơn không?" Ông Mỹ, dù bận rộn với khát vọng "bản đồ côn trùng thế giới" (một nền tảng GPS dự báo sâu bệnh toàn cầu), vẫn giữ sự lạc quan: "Sợ nhất là chết sớm, không kịp làm hết. Vậy nên, hãy kỷ luật với sức khỏe và thời gian".
Cuối cùng, tư duy ngoài khung là hành trình của sự kiên trì và động lực nội tại – không phải tiền bạc, mà là giá trị cộng đồng và hạnh phúc cá nhân. Như ông Mỹ chia sẻ: "Khi chết, tôi không mang theo tiền, nhưng cộng đồng tôi xây dựng sẽ tiếp tục". Nếu bạn đang đọc bài này, hãy thử hôm nay: Chọn một vấn đề "tốt" trong cuộc sống bạn, đặt câu hỏi "Tại sao?", và nghĩ khác đi. Bạn sẽ ngạc nhiên với những thay đổi mà nó mang lại. Cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ và The Quoc Khanh Show đã truyền cảm hứng – một bài học sâu sắc về việc làm tốt hơn, không chỉ cho bản thân mà cho cả thế giới xung quanh.Tư Duy Ngoài Khung: Hành Trình Đổi Mới và Thành Công của Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ
1. Tư duy ngoài khung: Động lực từ ước mơ và khát vọng cống hiến
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ bắt đầu hành trình khởi nghiệp tại quê hương Trà Vinh vào năm 2004, khi tỉnh này còn là một trong những nơi nghèo nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long. Với biệt danh "Ông Việt kiều té giếng" do bạn bè đặt vì quyết định táo bạo trở về đầu tư tại một vùng đất khó khăn, ông đã chứng minh rằng tư duy ngoài khung bắt nguồn từ động lực mạnh mẽ: làm điều tốt đẹp cho quê hương và cộng đồng.
Ông chia sẻ câu chuyện từ năm 1982, khi còn làm bồi bàn ở Canada, ông đã mơ ước xây dựng một nhà máy tại quê nhà để tạo công ăn việc làm và cải thiện đời sống cho người dân. Chính khát vọng này đã dẫn dắt ông quay về Trà Vinh, bất chấp những khó khăn về nhân lực, cơ sở hạ tầng và tư duy lạc hậu thời bấy giờ. Tư duy ngoài khung của ông không chỉ nằm ở việc chọn một địa điểm "không ai ngờ tới" để khởi nghiệp, mà còn ở cách ông kiên trì theo đuổi ước mơ, bất chấp những nghi ngờ từ người xung quanh.
Bài học: Để làm tốt hơn, tư duy ngoài khung cần bắt nguồn từ một động lực mạnh mẽ, không chỉ vì lợi nhuận mà còn vì mong muốn tạo ra giá trị lâu dài cho cộng đồng. Sự quyết tâm và niềm tin vào mục tiêu ban đầu là nền tảng cho mọi sự đổi mới.
2. Vượt qua thách thức bằng cách thay đổi hệ thống nhân lực
Một trong những khó khăn lớn nhất khi ông bắt đầu xây dựng Tập đoàn Mỹ Lan là thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao như sản xuất nhựa hấp thụ tia hồng ngoại và laser. Để giải quyết, ông đã hợp tác với Trường Đại học Cộng đồng Trà Vinh, đề xuất thành lập khoa Khoa học Ứng dụng và triển khai chương trình đào tạo Co-op (Cooperative Education). Chương trình này cho phép sinh viên năm hai bắt đầu làm việc có lương tại công ty, xen kẽ giữa học và thực hành, giúp họ tích lũy kinh nghiệm thực tế và giảm gánh nặng tài chính cho gia đình.
Cách tiếp cận này không chỉ giải quyết vấn đề nhân lực mà còn tạo ra một hệ sinh thái đào tạo bền vững, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho cả doanh nghiệp và địa phương. Ông nhấn mạnh rằng việc hợp tác với các trường đại học và thay đổi cách đào tạo là cách để tạo ra đội ngũ trẻ, năng động và có tư duy đổi mới.
Bài học: Tư duy ngoài khung không chỉ là tạo ra sản phẩm mới mà còn là thay đổi cách tiếp cận hệ thống, đặc biệt là đầu tư vào con người. Việc xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, là chìa khóa để vượt qua những hạn chế về nguồn lực.
3. Chọn thị trường và khách hàng đúng: Chìa khóa của nông nghiệp số
Khi chuyển hướng sang lĩnh vực nông nghiệp thông minh với RYNAN Holdings, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chọn đúng thị trường và khách hàng. Ông cho rằng Việt Nam là một thị trường lý tưởng để thử nghiệm sản phẩm vì người Việt rất "kén chọn", đòi hỏi sản phẩm phải chất lượng, giá rẻ, bền lâu và có dịch vụ bảo hành tốt. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng doanh nghiệp Việt Nam thường thiếu tư duy chế tạo, tập trung vào mua bán hơn là sản xuất.
Trong lĩnh vực nông nghiệp số, ông đề xuất tập trung vào những khách hàng mới, đặc biệt là những nông dân trẻ, sẵn sàng tiếp nhận công nghệ mới, thay vì cố gắng thay đổi thói quen của những người đã quen với phương pháp truyền thống. Ông nhấn mạnh rằng nông nghiệp số không chỉ là ứng dụng công nghệ mà còn là số hóa quy trình, từ giám sát côn trùng đến quản lý dữ liệu thời tiết và mùa vụ.
Bài học: Để làm tốt hơn, cần nhìn nhận thị trường một cách bao quát và chọn đúng đối tượng khách hàng. Tư duy ngoài khung yêu cầu doanh nghiệp không chỉ tạo ra sản phẩm mới mà còn phải xây dựng mô hình kinh doanh khác biệt, hướng đến những khách hàng tiềm năng sẵn sàng đón nhận sự đổi mới.
4. Sáng tạo liên tục: Hỏi những câu hỏi ngược chiều
Một trong những điểm nổi bật trong tư duy của Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ là thói quen luôn đặt câu hỏi để cải thiện những gì đang tốt. Ông lấy ví dụ về việc cải tiến quạt nước trong nuôi tôm: thay vì chấp nhận thiết kế cũ (quạt nổi trên mặt nước, chỉ tiếp xúc nước 20% thời gian), ông đặt câu hỏi "Tại sao không làm khác đi?" và từ đó phát triển các giải pháp hiệu quả hơn.
Ông cũng khuyến khích việc hợp tác đa ngành, kết nối các kỹ sư nông nghiệp, lập trình viên và chuyên gia toán học để tạo ra những ý tưởng đột phá, như phát triển hệ thống giám sát côn trùng thông minh. Tư duy ngoài khung, theo ông, không phải là tạo ra thứ gì đó hoàn toàn mới mà đôi khi là cách tiếp cận khác biệt với những thứ đã tồn tại.
Bài học: Sáng tạo không chỉ đến từ việc phát minh ra cái mới mà còn từ việc đặt câu hỏi ngược chiều và nhìn nhận vấn đề từ góc độ của người ngoài cuộc. Hợp tác đa ngành và luôn thách thức hiện trạng là cách để tạo ra những giải pháp đột phá.
5. Giá trị của sự bền bỉ và đội ngũ kế thừa
Ở tuổi "thất thập cổ lai hy", Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ vẫn tràn đầy năng lượng và khát vọng cống hiến. Tuy nhiên, ông thừa nhận nỗi lo lớn nhất của mình là không đủ thời gian và sức khỏe để hoàn thành tất cả những gì ông muốn làm. Để giải quyết, ông tập trung xây dựng một đội ngũ kế thừa, không chỉ để tiếp nối công việc mà còn để phát triển vượt xa những gì ông đã đạt được.
Ông nhấn mạnh rằng một doanh nghiệp bền vững không nên phụ thuộc vào một cá nhân, mà cần xây dựng một cộng đồng nhân viên, kỹ sư và đối tác cùng chia sẻ tầm nhìn. Ông cũng chia sẻ về việc tìm kiếm các nhà đầu tư chiến lược, những người không chỉ mang lại vốn mà còn mang đến văn hóa, kỷ luật và cơ hội mở rộng thị trường, như các đối tác Nhật Bản đã giúp ông tiếp cận thị trường quốc tế.
Bài học: Tư duy ngoài khung không chỉ là sáng tạo cá nhân mà còn là xây dựng một hệ sinh thái bền vững, nơi đội ngũ kế thừa có thể tiếp tục phát triển ý tưởng. Sự bền bỉ và khả năng truyền cảm hứng cho cộng đồng là yếu tố then chốt để làm tốt hơn.
6. Tầm nhìn lớn: Bản đồ côn trùng thế giới
Mục tiêu lớn nhất của Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ trong năm 2024 là xây dựng một "bản đồ côn trùng thế giới", một hệ thống dữ liệu giúp nông dân biết chính xác vị trí, mật độ và loại côn trùng ảnh hưởng đến mùa vụ chỉ bằng một cú nhấp chuột. Dự án này sử dụng công nghệ cảm biến từ xa và các trạm giám sát côn trùng để cung cấp dữ liệu chính xác, hỗ trợ nông dân đưa ra quyết định hiệu quả hơn.
Tầm nhìn này không chỉ giới hạn ở Việt Nam mà còn hướng tới toàn cầu, với mục tiêu tạo ra một hệ thống tương tự Google Maps nhưng dành riêng cho nông nghiệp, giúp tối ưu hóa việc quản lý sâu bệnh và nâng cao năng suất.
Bài học: Tư duy ngoài khung đòi hỏi một tầm nhìn lớn, không chỉ giải quyết vấn đề hiện tại mà còn hướng đến những giá trị lâu dài, mang lại tác động sâu rộng cho xã hội và thế giới.
Tư duy ngoài khung để làm tốt hơn
Hành trình của Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ là minh chứng sống động cho sức mạnh của tư duy ngoài khung. Từ việc trở về quê hương nghèo khó để khởi nghiệp, xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đến việc tiên phong trong nông nghiệp số, ông đã cho thấy rằng sự đổi mới không chỉ đến từ công nghệ mà còn từ cách nhìn nhận vấn đề, đặt câu hỏi và dám làm khác đi.
Để làm tốt hơn, chúng ta cần:
- Động lực mạnh mẽ: Bắt đầu từ khát vọng tạo ra giá trị cho cộng đồng.
- Tư duy hệ thống: Đầu tư vào con người và thay đổi cách tiếp cận truyền thống.
- Sáng tạo liên tục: Luôn đặt câu hỏi, thách thức hiện trạng và hợp tác đa ngành.
- Tầm nhìn dài hạn: Xây dựng đội ngũ kế thừa và hướng đến những mục tiêu lớn, mang tính toàn cầu.
Hành trình của ông Mỹ không chỉ là nguồn cảm hứng mà còn là lời nhắc nhở rằng, để làm tốt hơn, chúng ta phải dám nghĩ khác, làm khác và không ngừng học hỏi từ những thất bại và thành công.
#trandanhhoat #quantritugocre #business.solutions
